Ontwikkeling huisvesting op Curaçao door Shell

De komst van de olieraffinaderij in 1915 op het schiereiland Isla in het Schottegat bracht veel werkgelegenheid met zich mee.
lees meer
Ontwikkeling huisvesting op Curaçao door Shell

Ontwikkeling huisvesting op Curaçao door Shell

De komst van de olieraffinaderij in 1915 op het schiereiland Isla in het Schottegat bracht veel werkgelegenheid met zich mee.
lees meer

Oliedorpen

Door Diederik van Engelen

De komst van de olieraffinaderij in 1915 op het schiereiland Isla in het Schottegat bracht veel werkgelegenheid met zich mee. Hiervoor kwamen veel zogeheten employés en contractarbeiders van buiten Curaçao om zich hier te vestigen. Naast veel Antillianen en Nederlanders kwamen er arbeidsmigranten van Madeira, Suriname en uit het Caribisch Gebied, met name Sint Kitts, Sint Thomas en de Bovenwindse Eilanden. Met het bestaande woningaanbod kon deze aanwas op lange termijn niet worden gehuisvest; in de volgende 70 jaar zouden daarom verschillende ‘oliedorpen’ worden gebouwd, met elke een eigen karakter en invloed op het eiland zelf.

Schottegat rond 1887

Gezichtspunt vanuit het westen van het Schottegat.

Eerste bebouwing schiereiland Negropont

De eerste bouwfase was Negropont, een wooneiland midden in het Schottegat. Tussen 1915 en 1923 werden hier zo’n 12 woningen gebouwd. Daarna volgde een grote uitbreiding, maar van een georganiseerd geheel was nog amper sprake - zo bestonden er lange tijd geen straatnamen. Later werden de straten vernoemd naar Hollandse Meesters.

Ondanks de crisis van de jaren 1930 steeg het werknemersaantal tot over de achtduizend. Waar de eerste huizen vaak bungalows waren werd nu, om economischer met de ruimte om te gaan, in de hoogte gebouwd. Ook verschenen voor het eerst rijtjeswoningen op het eiland, een typisch Nederlandse, maar compleet nieuwe verschijning op Curaçao.

Collectie Van Leeuwen

Rond 1930 stonden er zo’n 200 woningen op Negropont. Tegenwoordig is hiervan niets meer terug te vinden, alleen de voormalige directeurswoning is overeind blijven staan; een pand dat in een willekeurige villawijk in Nederland niet zou misstaan.

De bewoners van Negropont konden met een pontjesverbinding naar de wal worden gebracht.
Met de pont kon gevaren worden naar of de ingang van het Waaigat, (Douanekantoor), of naar de Batipañabaai. | Collectie Van Leeuwen
De ingang van de raffinaderij was nog niet bij Post V, maar was per pont bereikbaar vanaf Punda naar Dam Negropont. | Collectie Van Leeuwen
Eind jaren ’20 waren er bijna 11.000 man in dienst van de raffinaderij. Begin bouw van woningen op o.a. Groot Piscadera. | Collectie Van Leeuwen

Julianadorp

De eerste wijk hier staat bekend als Oud-Julianadorp (Hoogbouw). Veel niet-Europese werknemers woonden nog in barakkenkampen. Collectie Van Leeuwen
Emmastad. Hier tegenover Rio Canario en Groot Kwartier. Tot aan WOII werden hier ruim 450 woningen gebouwd, inclusief voorzieningen.
Rio Canario Links van de T-splising het politiebureau, rechts establisment "Prins Bernhard" | Collectie Fischer
Emmastad | Collectie Fischer
Theater Asiento
Gebouwd op het tropische klimaat. Emmastad-west was luxe bouw; Groot Kwartier-noord waren betaalbare arbeiderswoningen. Collectie van Leeuwen
De hiërarchie binnen Shell was duidelijk terug te zien in de opbouw van de woonwijken. | Collectie Fischer
Groot Kwartier met huizen geinspireerd op stijlen uit het toenmalig Nederlands-Indië. | Collectie Van Soest
Rust en Burgh met tennisbanen en zwembad, bij Emmastad Collectie Fischer

suffisant

Na de oorlog volgde een derde grote bouwfase, die zou aanhouden tot halverwege jaren ’50. Waar eerder op Groot Piscadera al verdiepingswoningen waren gebouwd volgden nu 160 woningen in een wijk die de naam Julianadorp zou krijgen. Kenmerkend voor de bebouwing was dat alle huizen op de passaatwind georiënteerd waren, in tegenstelling tot de woningen uit de eerdere bouwfases. Het Hollandse bouwen had nu echt plaatsgemaakt voor bouwen in de tropen.

 

Een voor de oorlog aangelegd barakkenkamp te Suffisant voor buitenlandse contractarbeiders groeide in de jaren ’50 uiteindelijk uit tot twee echte dorpen; Surinamedorp en Suffisantdorp.
 

 Suffisant in aanbouw, collectie Fischer

De (op last van het gouvernement) sterk gesegregeerde samenleving van het kamp zou worden overgenomen in de dorpen, met voor elke etnische groep bijvoorbeeld een eigen clublokaal. Het grootste deel van de woningen bestond uit zogeheten ‘vrijgezellenbungalows’, waarbij een woning werd gedeeld door alleenstaanden die of vrijgezel waren of wiens familie nog in het thuisland verbleef. Iedereen had een eigen slaapkamer en deelde een woonkamer. Een keuken was er niet, men moest eten in een van de gaarkeukens in de buurt. Ook hadden niet alle woningen een badkamer, daarvoor waren de bewoners toegewezen aan badhuizen. Na de verkoop van Suffisant door Shell in de jaren ’70 verdween de eenheid in architectuur en werden huizen naar eigen invulling verbouwd en beschilderd, met een kleurrijke wijk als resultaat.

 

Collectie Van Soest

In 1951 werd begonnen met de bouw van een nieuwe wijk voor lokale employés, in Cas Cora. De negentig woningen die gebouwd werden waren feitelijk prefab-woningen; vanuit Nederland werden de kant-en-klare onderdelen ingescheept. Na het topjaar 1952 was de raffinaderij over haar hoogtepunt heen en door, onder meer, de intrede van automatisering nam het werknemersaantal af en verdween de noodzaak tot nieuwbouw.

 

Cas Cora - links Radulphus College, collectie Fischer

Damacoor aan de Schout-bij-Nacht-Doormanweg in aanbouw.

 

Collectie Fischer

1950-1970

Damacoor aan de Schout-bij-Nacht-Doormanweg links boven de aansluiting naar de Snipweg.

 

Collectie Fischer

Begin jaren ’70 kende de raffinaderij een korte opleving waardoor besloten werd een wijk met 160 woningen in Brievengat te bouwen, met de naam Schelpwijk. Waar eerdere projecten naast woningen ook andere voorzieningen (sportparken, winkels, eetgelegenheden, etc.) kenden kwam het in Schelpwijk destijds niet zo ver.

 

Foto: Hoofdkantoor Shell, collectie Fischer

 

Bronnen:
• Een Eeuw Architectuur op Curacao, Ronald G. Gill. Curacao, 1999. p. 25-44.
• Bulletin KNOB 92 (1993) 1-2. Orde Versus Chaos; Het Shell-tijdperk binnen de stadsgeschiedenis van Willemstad/Curacao (1920-1960), Mariette Kamphuis. p. 31-33.
• Buurtprofielen Ministerie van Sociale Ontwikkeling, Arbeid en Welzijn uit 2008 http://www.gobiernu.cw/
• 100 Jaar Olie op Curaçao, Ton de Jong. 2015.
• 100 Jaar Raffinaderij op Curaçao, Max Scriwanek. 2015.